Người Thầy: Hồi Ức Của Một Nhà Giáo Mỹ |
|
| Tác giả | Frank McCourt |
| Bộ sách | |
| Thể loại | Sách Nói |
| Tình trạng | Sách Nói |
| Định dạng | Sách Nói |
| Lượt xem | 1712 |
| Từ khóa | Audiobook Sách Nói mp3 full Frank McCourt Best seller Hồi Ký Văn học Mỹ Văn học phương Tây |
| Nguồn | |
Hồi ức của Frank McCourt (1930-2009) – một tài năng văn chương “nở muộn” – viết về khoảng thời gian hơn 30 năm đeo đuổi sứ mệnh làm thầy trên đất Mỹ. Cuốn sách này dành cho tất cả những ai ưu tư về ý nghĩa tối hậu của nghề sư phạm.
1. Trước hết, cuốn sách Người thầy(*) được viết từ một độ lùi thời gian, khi McCourt đã về hưu và đã có tác phẩm Angela’s ashes (Tro tàn của Angela – Hoàng Nguyên và Nguyễn Bích Lan đã dịch sang tiếng Việt, NXB Phụ Nữ, 2004) đoạt giải Pulitzer được nhiều người biết đến. Từ điểm nhìn khoan dung này có thể thấy đây là một tác phẩm mang cảm giác kiêu hãnh, đầy thanh thản của một người đã hoàn thành lý tưởng sự nghiệp nhà giáo của mình, nhìn lại một quá khứ hào sảng hơn là bày tỏ bức xúc hay cay đắng về nghề của người trong cuộc.
Nước Mỹ thời bấy giờ, như tác giả viết: “Có phồn vinh, nhưng sự phồn vinh này không nhỏ giọt xuống tới các trường học, tới những ông thầy mới vào nghề cần học cụ cho việc giảng dạy lại càng không”. Điều đó tác động trực tiếp đến đời sống sư phạm của người thầy trẻ McCourt, người Ireland, chọn New York làm nơi lập nghiệp. Tuy nhiên, như đã nói, cuốn sách bằng một giọng văn tếu táo, hài hước cho thấy sự hào hứng, nhiệt huyết dấn thân vào nghề nhiều hơn là sự căng thẳng trước cơ chế.
Trung tâm của nghề giáo là đời sống mô phạm của người thầy. Nhưng sự mô phạm đã được thầy McCourt “tư duy lại” như một kẻ đi ngược lối nghĩ thông thường của những đồng nghiệp khác. Những giáo viên nghiêm khắc, quen sống trong tháp ngà khiến học sinh luôn lo sợ điểm xấu không thể chấp nhận được một kiểu mô phạm như McCourt, người thầy mà ngay từ buổi đầu đi dạy đã mắc cái lỗi – nhặt mẩu bánh mì kẹp thịt trên nền đất (của đám học trò choai choai nghịch ngợm ném nhau) để… gặm ngon lành.
Những giáo viên luôn đóng kín mình, coi việc dạy học là trách nhiệm khô khan, xem học trò là bọn quỷ quyệt cần cảnh giác sẽ khó chấp nhận một lối dạy tự do, gần gũi, ở đó ông thầy trẻ dám lấy tuổi thơ lớn lên ở khu ổ chuột Limerick, Ireland tồi tàn, lấy thời sinh viên nghèo nhưng nhiều mộng tưởng đến quãng thời gian xếp bằng đại học đi bốc vác ở những hải cảng để làm chất liệu cho bài giảng…
2. Từ sự quan tâm, nắm bắt tâm lý “những chuyển động trong tâm hồn” học trò cộng với những trải nghiệm cuộc sống đã cho thầy giáo trẻ McCourt khả năng nhập vai đầy sáng tạo: “Anh thủ đủ mọi vai, là ông bốc xếp, thầy rabbi (giáo sĩ Do Thái), là cái vai cho học sinh gục đầu vào khóc, nhà mô phạm nghiêm khắc, ca sĩ, học giả xoàng, thầy ký, trọng tài, gã hề, ông cố vấn, người giám sát ăn mặc, người soát vé xe, người biện hộ, triết gia, kẻ đồng lõa, vũ công clacket, chính trị gia, bác sĩ trị liệu, gã điên, cảnh sát giao thông, mục sư, mẹ-cha-anh-chị-cô-chú, nhân viên kế toán, nhà phê bình, nhà tâm lý, chiếc phao cấp cứu…” mặc dù phía sau bục giảng đầy hào hứng bao giờ cũng là một thế giới đầy những căng thẳng, tranh cãi.
Điều đáng sợ nhất là chính McCourt phải đối diện với những quan điểm dạy học truyền thống đầy khô khan và lạnh lùng của đồng nghiệp, cấp trên. Và kết quả của những cuộc va chạm là người thầy này đã phải nhiều lần bị thôi việc.
Từng dạy tiếng Anh tại các trường McKee, Seward Park, trung học danh tiếng Stuyvesant…, thầy giáo McCourt vẫn là một kẻ vui vẻ hi sinh những đam mê danh vọng khác, chấp nhận nghịch cảnh và xác tín với con đường mình theo đuổi. Lần đầu tiên có một người thầy làm cái công việc lưu trữ và phân loại hai chồng thư: một chồng do những bà mẹ viết xin lỗi giáo viên về việc con mình nghỉ học với những lý do tẻ ngắt, còn chồng kia là của đám học trò giả phụ huynh viết phịa ra lý do rất xuất sắc và siêu tưởng để đôi chối việc nghỉ học của mình.
Từ đó, thầy giáo McCourt thực hiện ý tưởng biến giờ giảng của mình thành một buổi nghiên cứu nghệ thuật viết thư xin lỗi. Ông cho học sinh tưởng tượng và viết những lá thư kiểu như “Thư Adam xin lỗi Chúa Trời” hay “Thư Eva xin lỗi Chúa Trời”…
Và chúng ta cũng đọc thấy câu chuyện có một ông thầy “chịu chơi”, dám đi xem vở Hamlet với 29 học trò nữ da đen nghịch ngợm, ngổ ngáo, thực hiện ý tưởng biến giờ học sáng tác thành nơi trình diễn các món ăn truyền thống của dân nhập cư, phổ biến những cuốn sách ẩm thực kết hợp với chơi nhạc “cây nhà lá vườn”…
3. Nhưng sau những bài giảng đầy hứng thú, sau thế giới vui nhộn ở những lớp học, đời sống của một giáo viên nghèo nhập cư là một chuỗi hi sinh cay đắng: đó là sự thiếu thốn trong đời sống khiến vợ chồng McCourt phải ly dị; đó là những ngày ông phải sống lang bang với một gian trọ trên quán rượu nơi hải cảng, vây quanh bởi thế giới ô tạp anh chị, giang hồ, đĩ điếm; đó là sự gan lì, khoan dung, bỏ qua những lời lẽ chế nhạo đầy vô tâm của những học sinh lãnh đạm, những phụ huynh thực dụng…
Điều đáng quý là sự cô độc và giằng xé đau đớn ấy đã không làm mất đi niềm say mê mở ra những biên độ sáng tạo, tinh thần hài hước trong các bài giảng, trong những giờ ngoại khóa của thầy McCourt.
Cuối cùng, điều cốt yếu mà chúng ta nhận ra trách nhiệm lớn lao, cao trọng nhất đối với người thầy đó chính là bằng tài năng và thiên chức của mình, biết khơi gợi sự sáng tạo nơi giang sơn – lớp học của mình, chống lại sự cưỡng bức trong giáo dục. Vì sự cưỡng bức sẽ hủy hoại thứ cảm xúc lành mạnh, lòng trung thực và sự tự tin nơi học sinh. Cưỡng bức trong giáo dục có nguy cơ sinh ra những công dân chỉ biết run sợ và phục tùng.
Xã hội đang rất cần những người thầy biết xua đi nỗi sợ hãi bên lề trái của bảng đen để đem lại động lực hiểu biết, khuyến khích tinh thần tự do sáng tạo nơi mỗi học sinh, mỗi công dân tiến bộ của tương lai.
Đó có lẽ là hình mẫu người thầy mà bất cứ xã hội nào cũng mong đợi.
Nguyễn Nguyên Thảo
Theo Bookaholic.vn
***
1. Làm Thầy
Hành trình gian nan của nhà giáo trẻ từ Ireland đến New York lập nghiệp rồi cuối cùng trở thành giáo viên là mạch nguồn của tác phẩm độc đáo này. Nếu độc giả đã từng nghe đến câu nói “Cuộc đời dở tệ sẽ góp phần viết nên những áng văn hay” thì điều ấy là hoàn toàn đúng với Người thầy. Người thầy- tức Frank McCourt đã bị sa thải không ít lần rồi lại tiếp tục tìm kiếm cơ hội để theo nghiệp giáo. Sau mỗi lần mất việc, ông giáo lại càng cá tính hơn, thực tế hơn và hóm hỉnh hơn bằng sự điềm đạm đầy thách thức trước những vùng an toàn trong giáo dục mà các đồng nghiệp của mình đang cố thủ.
Mở đầu cho chặng đường hơn ba mươi năm dạy học tại các trường trung học ở New York của Frank McCourt là buổi đầu đi dạy ông đã nhặt mẩu bánh học sinh đang ném nhau- để ăn ngon lành.
Hành động này tạo nên hiệu ứng chấn động với ông hiệu trưởng lẫn đám học trò. Ông hiệu trưởng cho rằng điều ấy là sai quy tắc, làm xấu hình ảnh mẫu mực của nhà giáo. Học sinh thì lại cho rằng ông thầy mới thật thú vị và chúng chăm chú xem ông ta sẽ làm gì tiếp theo.
Câu trả lời là những giờ giảng hào hứng, sôi nổi với những hành động vượt qua mọi giới hạn gò bó. Mặc cho treo trên đầu là chỉ trích từ cấp trên, ngang bên tai là cảnh cáo từ đồng nghiệp nhưng trong mắt thầy giáo trẻ ấy luôn là những đứa trẻ vị thành niên cần nâng đỡ, bảo ban. Ông đã tiếp tục trải nghiệm cả niềm hạnh phúc khi dạy học và cả sự phũ phàng của những bất hạnh trong đời sống cá nhân bằng thái độ lạc quan, pha chút bất cần của một ông thầy xuất thân từ tầng lớp lao động.
Ông trao cho học sinh cơ hội ngắm nhìn thế giới bằng chính đôi mắt và thay đổi thế giới ấy cũng bằng chính trí tưởng tượng của chúng, dù thấu hiểu:
“ Anh tập tọng làm nhà giáo, không dễ ăn đâu nhé. Ta biết chứ. Ta từng mà. Anh làm cảnh sát xem ra dễ hơn đấy. Ít ra anh cũng có khẩu súng hay dùi cui để tự vệ. Còn thầy giáo chẳng có gì hết ngoài cái miệng. Nếu anh không học mà yêu lấy nghề thì đời anh sẽ khốn khổ thôi”.
Đó là góc nhìn thẳng thắn về công việc của một cá nhân đã sống đúng như một con người với đủ các cung bậc cảm xúc, những quyết định táo bạo, những phút e dè song hành cả đúng đắn và sai lầm. Thành công của Frank McCourt nằm ở chỗ: Ông đã làm người trọn vẹn, trước khi làm thầy.
2. Bài học kinh nghiệm của người thầy
Đọc người thầy, chúng ta có thể nhận ra rằng không ai có thể làm tốt cùng lúc mọi thứ ngay từ đầu. Đó là điều hoàn toàn đúng với cả người thầy lẫn người trò.
Bằng các câu chuyện chia sẻ tỉ mỉ những dấu ấn “vớ vẩn” trong cuộc đời của mình như: thất tình, đi làm bốc vác ở bến cảng, mỉa mai các vị hiệu trưởng, ly hôn, nỗ lực học cao không thành v.v... càng làm cho vở diễn bi – hài đan xen trong cuộc đời của Frank McCourt khiến người đọc lúc thì ngặt nghẽo cười khi thi thất thần hoang mang.
Học sinh của ông thì muốn nghe kể mãi những câu chuyện này trong khi bố mẹ của chúng lại chỉ mong muốn giáo viên làm đúng phận sự dạy học của mình. Để giúp họ gói ghém, đóng hộp cuộc đời lứa trò nhỏ vào vòng quay của tốt nghiệp, tìm kiếm việc làm, giàu có và lập gia đình càng sớm càng tốt.
Ông đã không làm như thế, bởi một nhà giáo dục đích thực không phải là công cụ và cũng không bao giờ trao công cụ để con người kiểm soát, định đoạt số phận của nhau. Nhà giáo dục truyền cảm hứng để mỗi cá nhân tự tìm ra điều mình cần làm trong cuộc sống vốn có vô vàn ngã rẽ. Frank McCourt cũng thấy sự thật phũ phàng song hành tồn tại với lý tưởng:
“Có nhiều ông thầy dạy học mà chẳng thèm biết học trò nghĩ gì về họ cơ. Giáo án là chúa nhất. Những ông thầy này oai lắm. Họ chế ngự lớp học bằng chính tính cách họ kèm sự đe dọa: cây bút đỏ sẽ ghi vào phiếu điểm cái chữ F đáng sợ. Thông điệp họ gửi học trò là: Tôi là thầy giáo chứ không phải cố vấn của các em, không phải người để các em thổ lộ tâm tình, không phải bố mẹ các em. Tôi dạy một bộ môn: học hoặc không học, có thế thôi”.
Làm một người thầy tốt không dễ, vì khái niệm tốt của người trưởng thành thường rất mơ hồ. Nhưng làm một người thầy “được việc” thì dễ, thậm chí có phần nhàn tản, sung túc hơn. Vậy nên, khó lòng trách những ai phấn đấu để “được việc” khi dạy học- có chăng, nên tiếc cho họ vì điều ấy không thực sự đúng với bản chất công việc mà họ chọn, con đường giáo dục mà họ theo.
Lí do khiến chúng ta không thể buông cuốn sách xuống khi chưa kết thúc là bởi sự nỗ lực và tâm huyết của người thầy với tư duy đặc biệt, phương pháp đặc biệt dành cho những học sinh đặc biệt của mình, đã gây ra ấn tượng mạnh. Bản sắc riêng có thể giúp giáo viên giỏi hơn những cũng có thể khiến giáo viên gặp nhiều khó khăn hơn trong nhiệm vụ của mình. Frank McCourt đã chứng minh phong cách giáo dục bằng chính sự nghiệp của mình với một nụ cười nhẹ khi kết thúc tác phẩm. Phải chăng ẩn sau nụ cười ấy là suy nghĩ: “Hóa ra làm thầy cũng không dễ, nhưng được cái vui?”
Năm 1976, ông được phong danh hiệu Nhà giáo của Năm, danh hiệu cao quý của một nhà giáo Mỹ.
3. Tổng kết
Người thầy tổng hợp lại kinh nghiệm của một đời giáo tâm huyết ẩn sau gương mặt luôn dửng dưng với công việc, của tác giả Frank McCourt. Cuốn sách này giống một ông thầy dễ tính, sôi nổi, nhiệt tình, tràn đầy năng lượng nhưng chẳng tuân theo quy luật nào, khiến học trò luôn phải quan sát, thắc mắc.
Điểm hay của Người thầy là không diễn tả lại một hình tượng mẫu mực đóng khung, mà khắc họa thành công biến đổi của hình tượng mẫu mực ấy trong thực tế đầy thăng trầm. Tuy nhiên, người đọc cũng cần lưu ý về tính chất tự truyện của cuốn sách và bối cảnh, văn hóa, xã hội khác biệt để tự mình tiếp thu những giá trị phù hợp.
Khép lại cuốn sách, chúng ta sẽ hiểu được nhận xét của Ron Charles, The Washington Post: “…Ông đã miêu tả một người thầy mà tất cả chúng ta đều ao ước có được”.
